FAQ Grafische kaarten.
Hier vind je enige uitleg over grafische kaarten, uitleg over de terminologie,…
AGP
Afkorting voor Accelerated Graphics Port. Een aansluiting op het moederbord voor videokaarten. AGP 1x en 2x draaien op 66 MHz (en hebben daarbij een dataoverdracht van respectievelijk 264 MB/s en 528 MB/s). De opvolgers AGP 4X en 8X werden later geïntroduceerd, hierbij werd die snelheid weer twee maal verdubbelt (tot meer dan 1 gigabyte per seconde voor AGP 4X en 2,1 GB per seconde voor AGP 8X). Normaal gesproken zijn AGP 3.0 (8x) kaarten backwards compatible met AGP 2.0 (4x) sloten. Hetzelfde geld voor AGP 2.0 (4x) kaarten, die werken als het goed is ook in AGP 1.0 (1x/2x) sloten.
AGP: 267 MBps 3,3V Half-Duplex
AGP2X: 534 MBps 3,3V Half-Duplex
AGP4X: 1067 MBps 1,5V Half-Duplex
AGP8X: 2133 MBps 1,5V / 0,8V Half-Duplex 25/50Watt
Nog even een ‘mysterie’ uit de wereld helpen. Bij het uitbrengen van de AGP8x werd verteld dat we wéér een verdubbeling van de bandbreedte kregen en zodoende dus dubbel zoveel snelheid…maar wat bleek? Deze nieuwe kaarten konden met de extra bandbreedte niks aanvangen en waren dus even snel als de AGP4x… Om de kaarten dan toch verkocht te krijgen werden ze voorzien van sneller geheugen waardoor ze in de benchmarks tóch sneller bleken. Heb je dus nog een AGP4x bordje en wil je een AGP8x kaartje erop zetten, denk dan niet dat je een nieuw/ander moederbord nodig hebt. Mss kijk je dan wel best de compatibiliteitslijst na.
PCI-Express
Tegenwoordig is PCI-Express, verkort: PCI-E, de nieuwe standaard. Voornaamste verbeteringen zijn snelheid en stroomlevering. Je hebt verschillende soorten PCI-E sloten, gaande van PCI-E x1 tot x16. Elk heeft daarbij zo zijn eigen toepassing. (Bv. PCI-E x4 dient voor RAID-controllers, de x16 voor de grafische kaart. PCI-E x16 heeft dubbel zoveel bandbreeste als AGP 8x. Doordat de grafische kaarten steeds sneller worden (in MHz) gaat automatisch ook het stroomverbruik mee omhoog. In het begin verbruikte een kaartje 25W, nu met de laatste reeks van nVidia (8800) zitten we aan 135W! Via het PCI-E slot kan de kaart voorzien worden van max. 75W aan stroom, de rest wordt bijgevoed door de molex. Een nieuwe trend die volgde was ’SLI’ (Scalable Link Interface). Hiermee wordt het mogelijk om 2 grafische kaarten tegelijk te gebruiken. Belangrijk is wel dat je 2 identieke grafische kaarten en een speciaal moederbord nodig hebt. De tegenhanger van SLI komt van ATi en heet Crossfire. Hiervoor heb je géén identieke kaarten nodig, doch wel één master kaart.
PCI-E 16X: 4166MBps 0,8V Full-Duplex 75 Watt
AGP Aperture Size
Een instelling uit de BIOS die misschien wel bekend in de oren klinkt. Wat is het nu eigenlijk? AGP heeft een functie die DMA ( Direct Memory Access) heet. Dit zorgt ervoor dat data uit het werkgeheugen (DDR RAM) direct overgezet kan worden in het videogeheugen (GDDR). Voorts heb je nog de DIME methode, ook wel bekend als AGP Texturing Mode, die er voor zorgt dat de grafische kaart gebruik kan maken van je PC’s werkgeheugen als videogeheugen. Een deel van het werkgeheugen wordt dan gebruikt om textures op te slaan die direct beschikbaar zijn voor de videokaart. Deze hoeven dan niet eerst in het videogeheugen gezet te worden zoals bij DMA het geval is. Hierbij moet wel verteld dat het werkgeheugen langzamer is dan het videogeheugen. Veelgebruikte textures kunnen dan ook het beste in het videogeheugen gezet worden. Het hangt vooral af van de drivers hoe goed dit zal gebeuren. Zoals eerder al gezegd kan je dus zelf bepalen (in de BIOS) hoeveel geheugen je maximum wil laten ‘gebruiken’. Vergelijkbaar met het virtuele geheugen van windows kun je hier instellen hoeveel MB werkgeheugen de videokaart maximaal mag gebruiken om textures in op te slaan.
De geheugenbus
Bandbreedte is hier het belangrijkste onderdeel.
voorbeeld:
2 bits x 400Mhz = 100 mbps
4 bits x 400Mhz = 200 mbps
8 bits x 400Mhz = 400 mbps
16 bits x 400Mhz = 800 mbps
32 bits x 400Mhz = 1600 mbps
64 bits x 400Mhz = 3200 mbps
128 bits x 400Mhz = 6400 mbps
256 bits x 400Mhz = 12.800 mbps
512 bits x 400Mhz = 25.600 mbps
Wat wil dit nu zeggen? Eenvoudig rekenwerk… Dat 1400Mhz 128bit geheugen evenveel bandbreedte oplevert als 700Mhz 256 bit geheugen. De meeste mensen zijn geneigd om enkel naar de kloksnelheid te kijken en houden geen rekening met de geheugenbus!
Het geheugen (GDDR)
Ook hier geldt de gouden regel…staar je niet blind op de getallen. Voor de huidige aplicaties en games is 256Mb geheugen meer dan voldoende. De 128Mb en 256Mb kaarten hebben ‘sneller’ geheugen in huis dan de 512Mb versies…toch de ‘betaalbare reeksen’.
Antialiasing
Dit zorgt ervoor dat 3D objecten er gladder gaan uitzien.
Dit doet men door de pixels van het object te ‘mengen’ met de vlak naastliggende pixels.
Bij een zwarte lijn op een witte achtergrond komen er grijze pixels om zo de lijn mooiere te laten overkomen. Er zijn twee soorten antialiasing, de spatial en temporal versies. De spatial categorie is weer onder te verdelen in Full-Scene antialiasing en Polygon filtering. Full-Scene antialiasing is toch wel de meest bekende. Elke pixel wordt opgedeeld in kleinere pixels (een hogere resolutie dus eigenlijk). De gemiddelde kleur van deze kleinere pixels wordt de kleur van de nieuwe pixel. 2x FSAA betekent dat elke pixel opgedeeld wordt in 2x2 pixels, dus vier in totaal. Dit betekent dan ook dat dit de fill rate met factor 4 verlaagd. Bij 4xFSAA is deze factor 16. Dit betekent ook in dat de buitenste van deze 16 pixels minder zwaar in de kleur vermengd moeten worden dan de binnenste.
Anisotropic filtering
Dit is een techniek die ervoor zorgt dat een texture mooi over een 3D object geplaatst word.
Het verbeterd het uiterlijk van textures die zich op verre afstand of op een schuin vlak liggen ten opzichte van het camerastandpunt.
Deze techniek is wel erg belastend voor je grafische kaart. Je game zal er hierdoor wel mooier uitzien maar je zal aan snelheid moeten inboeten.
Voor- achtervoegsels
Zowel nVidia als ATi hebben er een handje van weg om hun kaarten een naam te geven met een aantal voor- en achtervoegsels, liefst dan nog zo ingewikkeld mogelijk en tegengesteld aan mekaar… Op deze manier kan de consument soms ‘door de bomen het bos niet meer zien’… even verduidelijken:
- Ultra (Extreme) : nVidia duidt hiermee zijn snelste beeldkanon aan. Wanneer er dan nog ‘Extreme’ bij staat betekend dit een overgeklokte versie van deze Ultra.
- XT: ATi’s rivaal van bovengenoemde (ultra), de eXTended. Lees je dan daarachter nog de letters PE (Platinum Edition), dan heb je te maken met een overgeklokt exemplaar ( cfr. nVidia’s Extreme). Hier zie je al een eerste verwarrend feit. Bij nVidia betekent het achtervoegsel XT dat de kloksnelheden juist een beetje verlaagd werden tov het standaard model.
- XTX: Nieuwe benaming voor XT PE editie, sinds de X1900 serie.
- GT: term van nVidia, voor het model met iets betere specificaties (read. kloksnelheid, pipelines) dan het standaard model. Bij Ati betekent dit juist weer dat het model iets minder goed is.
- GTX: De nieuwe benaming (vanaf de 7800 serie) voor de ‘Ultra editie’.
- Pro: Vergelijkbaar met GT, maar dan voor ATi.
- GE: Gamers Edition. Asus duidt op deze manier een videokaart aan die uitgerust is met een standaard chip, maar iets hogere kloksnelheden heeft dan het benoemd model.
- XL: Deze titel is bij ATi op de plek gekomen voor het oude non-Pro.
- LE: Light Edition. Deze kaarten zijn lager geklokt dan het standaard model. Dat maakt ze traag maar niet oninteressant: ze zijn doorgaans enorm goedkoop en goed te overclocken, en ze zijn vatbaar voor BIOSupgrades (je kan er doorgaans een BIOS van een hoger model in flashen).
- VE: Value Edition. LE maar dan net beter.
- SE: Second of Slow Edition. Absolute afraders; hoe goedkoop ook, niet nemen. Deze kaarten zijn goedkoper gemaakt door de geheugenbus smaller te maken. Dat maakt ze erg traag. Zo traag dat overclocken niet meer echt helpt om ze tot acceptabele framerates te brengen.
- TC: TurboCache. Interessante PCI-E techniek die videokaarten systeemgeheugen laat gebruiken, waardoor ze enorm goedkoop te maken zijn. Verwacht geen wereldprestaties.
Voorvoegsels:
- FX: Further experience. Alle videokaarten uit de 5e reeks van nVidia’s kregen deze naam. Door de zwaar tegenvallende prestaties van de FX5800 besloot men FX te laten vallen.
- MX: Multitransmitters. De Geforce 2 MX's waren de eerste geforcekaarten die twee schermen individueel konden aansturen. Dat was iets vreselijk bijzonders toen. Nu kunnen vrijwel alle videokaarten dat.
- Ti: Titanium. Kaarten met Ti voor de naam zijn de beste uit de serie.
Extra’s aanduidingen:
- H: Staat meestal voor de ondersteuning van HDTV. (High Definition Television) De nieuwe standaard voor beeldoverdracht.
- T: Staat meestal voor de aanwezigheid van TV-Out. Tegenwoordig altijd in de vorm van een S-Video (Y/C) stekker. Bij Gigabyte staat het voor een 64-bits geheugenbus.
- D: Staat voor de aanwezigheid van een of meer DVI aansluitingen. DVI staat voor Digital Video Interactive. Je zou dit kunnen zien als de opvolger van de oude analoge VGA stekker. Hij wordt al veel gebruikt op TFT en LCD-schermen. De aanwezigheid van twee van deze DVI pluggen geeft Asus aan met een 2 voor de D. Naast DVI is er nu ook DVI-I, (integrated) wat wil zeggen dat de DVI-poort ook analoge signalen doorgeeft en dus als VGA connector kan worden gebruikt (mits gebridged uiteraard)
- V: Staat voor composite Video-in. (je kunt dus beelden van een camera of video-recorder overnemen. )
- VIVO: Staat voor de ondersteuning van ’Video In Video Out’. Het maakt een kaart behoorlijk functioneel op videobewerkingsgebied. Niet te verwarren met een TV-tuner.
Verder merkafhankelijk:
- AIW: All-In-Wonder. ATi kaarten met TV en radio tuner erin en een fraai pakket video bewerkingssoftware
- HDMI: Staat voor High Definition Multimedia Interface. Een techniek voor transport van zowel digitale video- als audiosignalen. Dit is de opvolger van DVI.
DirectX
DirectX is software dat je spel met de hardware op je computer kan laten communiceren. Wanneer je ook maar iets in je spel wijzigt (bijvoorbeeld de muis beweegt), communiceert je spel eerst met je computer via DirectX en vervolgens communiceert DirectX met de hardwaredrivers. Ten slotte versturen deze drivers de boodschap naar de hardware (bijvoorbeeld de videokaart of geluidskaart). Voorheen moest het spel rechtstreeks communiceren met de hardwaredrivers, via de Windows API (application programming interfaces). DirectX is kortweg een verzameling DLL's die handige en snelle functies; in zijn geheel platform-onafhankelijk, voor game-programmeurs bevattten. DirectX staat ontwikkelaars toe om, op een snelle manier, grafische data weer te geven, geluid toegankelijk te maken, en input functies te gebruiken zonder door alle ingewikkelde processen te gaan die het Windows-framewerk bevat en jouw spelletjes zo traag maakt. DirectX zal dit voor zijn rekening nemen en zelfs wanneer ze niet beschikbaar zijn, ze nabootsen. Nu, er komen constant zowel nieuwe spelletjes als computers op de markt. En de nieuwe generaties moeten compatibel gemaakt worden met de verbeterde technologie. Daarom wordt ook de DirectX regelmatig up-to-date gemaakt.
De laatste gekende DirectXversie, onder WinXP, is DirectX 9.0c. Deze zal ook niet meer geupgrade worden. Vanaf Vista kan je gebruik maken van een nieuwe DirectX, nl DirectX 10. Dit is een compleet nieuwe DirectX, van 0 af geschreven, géén update van de 9, dus speciaal voor Vista geschreven. Groot voordeel tov de vorige is dat er efficienter wordt omgegaan met de verbeterde communicatie tussen de CPU en de GPU én dat het dataverkeer tussen deze twee verbeterd wordt... Daardoor zal je grafische kaart 'krachtiger' worden. Onder DirectX 9 moest de GPU regelmatig wachten op instructies van de CPU, waardoor er kostbare tijd verloren gaat wat je gat merken in een verlies van framerate (FPS). Verder ondersteunt DX10 shader 4.0
Waar DX9 detail 'simuleerde', gaat DX10 dit effectief verbeteren, DX10 maakt meer relalistische schaduws,
DX9
DX10
DX9
DX10
kan volumetrische effecten aanmaken,
DX9
DX10
laat het game op zich evolueren in de tijd,...waardoor iets waar je een 2de maal passeert er heel anders uitziet dan ervoor,..
Tenslotte nog even een overzicht meegeven van alle grafische kaarten; links vindt je die van nVidia, rechts die van ATi...telkens vindt je terug over welke chip de kaart beschikt, de snelheden van kern en geheugen, hoeveel bandbreedte beschikbaar is, hoeveel pipelines er 'open' zijn (sommige van de kaarten hebben er meer aan boord maar niet 'open' (kunnen wél door een BIOSflash geopend worden)) en welke busbreedte er is.
Favorieten/bladwijzers